Pilot Kringloop Noordelijke Kleischil Nederland

Kringlooplandbouw: een visie op vooruitgang

Aanleiding voor dit project zijn onder andere vier doelen van de GLB-pilots kringlooplandbouw 2021: onderzoeken van nieuwe en duurzame manieren van landbouw:

1) duurzamer beheer van landbouwgrond, 4) het sluiten van kringlopen in samenwerkingsverbanden op verschillende niveaus en 5) het uitproberen van nieuwe vormen van beloningen voor landbouwprestaties. Ook 2) optimale balans zoeken tussen vruchtwisseling en het milieu past hierbij goed i.v.m. de mogelijkheid om in samenwerking tussen akkerbouwer en veehouder de teeltfrequentie van pootaardappelen te verruimen voor een betere bodemgezondheid.

De landbouwsector in de Noordelijke kleischil heeft de afgelopen jaren al gewerkt aan duurzaamheid, het voeden van gewassen en het voeden van de landbouw. Akkerbouwers en veehouders werken samen om de regionale kringloop te sluiten. In 2020 is het ‘Streefbeeld Natuurinclusieve landbouw Noordelijke kleischil’ en bijbehorende actieplan opgesteld. Het gebied kenmerkt zich onder andere door de pootaardappelteelt en grasland. De noodzaak tot het aangaan van een samenwerking tussen akkerbouw en melkveehouder is er op dit moment nog onvoldoende. Veel akkerbouwers verkiezen kunstmest boven organische mest. Daarnaast wordt er belemmering ondervonden vanuit de administratielast van mestwetgeving. Dit zijn slechts twee voorbeelden.

De melkveehouderij zit momenteel in een zoektocht om klimaatdoelstellingen te halen. Het meer sluiten van regionale kringlopen, meer eigen eiwitvoorziening, minder stikstof- en fosfaatverliezen en een meer natuurinclusieve landbouw met betere bodems, meer biodiversiteit en meer diversificatie die bij de regio past zijn belangrijke onderdelen van deze zoektocht naar een optimum waarbij ook een verdienvermogen voor de ondernemers in moet zitten.

Looptijd van het project

Het project is gestart in het najaar van 2021 en afgesloten op 31 december 2024

Opzet van het project

Penvoerder van dit project was Delphy BV en de andere projectpartner was DLV Advies BV. Delphy is een toonaangevend adviesbureau gericht op de plantaardige sectoren, terwijl DLV dezelfde positie heeft in de dierlijke sectoren. Beide uitvoeringspartners hebben in dit project samengewerkt met een vijftal deelnemende landbouwers:

• Stuurman uit Lauwerzijl, een melkveebedrijf met loonwerktak
• Gerbens uit Baflo, een akkerbouwer
• Iwema uit Rasquert, een melkveehouder
• Elswerd Landbouw uit Rottum, een akkerbouwer
• Bijsterveld uit Kantens, een melkveebedrijf met een kleine akkerbouwtak.

Vanuit hun geografische locatie was er sprake van twee koppels in een samenwerking, namelijk Gerbens met Iwema en Elswerd Landbouw met Bijsterveld. Deze bedrijven hebben meegewerkt in dit bedrijf en hebben hun bedrijf ook opengesteld voor bijeenkomsten en excursies.

Resultaten van het project

Wij zijn over het algemeen tevreden over het resultaat van dit project. In ieder geval kijken de deelnemende landbouwers er positief op terug. Zij hebben actief getest met veldmaatregelen en daarbij veel ervaring opgedaan. Ook zijn zij goed begeleid in met name bodembeheer en hebben ze ook veel informatie op dit vlak verzameld en kennis opgedaan. Qua output zijn wij tevreden over het project. Al moet wel gezegd worden dat sommige doelstellingen wellicht ook iets te ambitieus waren? Bijvoorbeeld het ontwikkelen van nieuwe samenwerkingsvormen. Ons project had niet als doel het oprichten van een samenwerkingscoöperatie, zoals dat wel het geval was bij een collega-project. Dán kun je echt spreken over een nieuwe vorm van samenwerking. Wij hadden al koppels tussen de deelnemers en die waren al langjarig qua samenwerking, maar tegelijkertijd ook ‘vast’ als het gaat om de afspraken; elke ondernemer had daar toch zijn eigen redenen voor. Deze zijn met name afhankelijk van zijn eigen bedrijfssituatie of zijn eigen bedrijfsfilosofie.

Wat uiteindelijk niet zo meeviel in dit project was überhaupt het begrip “Kringlooplandbouw” en wat het uiteindelijke draagvlak daarvoor was. Het is toch wel een erg containerbegrip gebleken en niet voor alle onderdelen was de publieke belangstelling even groot. Dit project is begonnen net na Corona en dat heeft het werkveld qua bijeenkomsten behoorlijk veranderd en bij Delphy merken wij dat nadrukkelijk. Boeren zijn kritischer geworden qua het bezoeken van bijeenkomsten en dat komt de opkomst niet ten goede. Wat ook meespeelt is het relatieve “chagrijn” wat er toch is in de sector. Gedurende de looptijd van dit project is het enorm onrustig geweest in de politiek en rond alle wet- en regelgeving. En juist ook rond de wet- en regelgeving die relevant is voor Kringlooplandbouw, of soms zelfs contraproductief daarvoor. Boeren zijn wel een beetje veranderingsmoe geworden en hebben niet altijd meer zin in nieuwe dingen of bijeenkomsten. Ten opzichte van het projectplan en de begroting hebben wij dan ook minder bijeenkomsten georganiseerd. Dit aantal was achteraf ook te hoog en niet realistisch ingeschat, al hebben wij nog wel het laatste jaar verlenging aangevraagd om wat dat betreft nog een inhaalslag te maken.

Wij hebben een mooie ‘slot’- bijeenkomst gehad in december 2023, met boeiende sprekers van Eurofins die in hun bijdragen veel aspecten van kringlooplandbouw bij de deelnemers hebben behandeld, maar ook met een inleiding van Arjen Grent van LVVN die veel discussie opleverde omdat deze samenviel met een uitbreiding van de NV-gebieden.

Deliverables

Het project heeft twee documenten opgeleverd:

• Een sector-/gebiedsplan Kringlooplandbouw Noordelijke Kleischil
• Het Eindverslag van het project

Beide documenten zijn op deze pagina te downloaden