Nieuwe technieken ten behoeve van duurzame landbouw

Probleem

Akkerbouwers, zowel gangbaar als biologisch staan in Drenthe voor uitdagingen als het gaat om het invulling geven aan duurzame, volhoudbare akkerbouw. Op dit terrein zijn vele initiatieven, maar ook bekende hardnekkige problemen. In dit project willen we een innovatietraject ingaan gericht op een tweetal problemen.

1. Het gericht oplossen van storende lagen in de percelen door middel van de TopSoilMapper.
2. Het niet chemisch doden van onkruid, aardappelloof, aardappelopslag en groenbemesters door middel van elektriciteit (Zasso machine)

In het verleden zijn er al diverse korte demonstraties van deze machines geweest, waarop de reacties positief en verwachtingsvol waren. Maar verder is er nog weinig gebeurd, investeringen in deze machines zijn nog niet gedaan. De reden is dat een gedegen, onafhankelijke onderbouwing van de praktische mogelijkheden en onmogelijkheden van deze nieuwe technieken ontbreekt. Daar willen we gezamenlijk aan gaan werken in dit project en daarmee aan de daadwerkelijke implementatie van deze duurzame technieken.

Een korte toelichting op de technieken en achtergronden

Ad 1. Storende lagen vormen een probleem voor de akkerbouw. Ze veroorzaken problemen tijdens droogte omdat de wortels onvoldoende diep kunnen groeien en er minder vocht vanuit de ondergrond kan opstijgen. De benutting van het grondwater is minder. Daarnaast veroorzaken ze meer afspoeling van mineralen en gewasbeschermingsmiddelen omdat er gemakkelijker water op de percelen blijft staan bij hevige regenbuien. Water wat niet weg kan zakken en dus via greppels afgevoerd wordt naar het oppervlaktewater.

Ondernemers kiezen er nu vaak voor om het hele perceel grondig en diep te bewerken om de storende lagen te doorbreken. Dit is een onnodig en dure teeltmaatregel met negatieve effecten als verstoring van het bodemleven (werkt tegen natuur inclusieve landbouw), stimulering van veenoxidatie en hoge energiekosten. Via de Top Soilmapper kunnen we storende lagen detecteren en vervolgens gericht en realtime deze storende lagen oplossen. Kort samengevat betekent dit dat we in plaats van het hele perceel te behandelen we alleen de plekken met een storende laag opsporen en daar de diepe grondbewerking uitgaan voeren (precisielandbouw). Er worden energiebesparingspercentages van 30 – 50 % genoemd.

In dit project willen we deze aanpak op diverse grondsoorten en op diverse tijdstippen uittesten zodat we een zo optimaal mogelijke toepassing vinden. Bij deze aanpak blijkt dat in voorstudies is gebleken dat er heel veel data beschikbaar komen, en dat het nog lastig is om deze op de juiste manier te hanteren en te interpreteren. Dit vraagt nog de nodige aandacht richting een praktijkrijp systeem. Daarnaast ook werken aan de bewustwording om deze aanpak te volgen; het effect en de voordelen voor de gewassen ervan in beeld brengen en deze communiceren. Een tool aanreiken aan ondernemers om het probleem van storende lagen in beeld te krijgen en aan te pakken.

De doelstelling van onderdeel 1 is dan ook: Ontwikkeling van effectieve en efficiënte monitoring en aanpak storende en verdichtende lagen in Drenthe. Hiermee werken aan het oplossen van bovengenoemde problemen en daarmee invulling geven aan de verduurzaming van de akkerbouw.

Ad 2. Onkruid, het doden van het aardappelloof en het vernietigen van groenbemesters in het voorjaar wordt steeds lastiger door het wegvallen van chemische middelen (roundup (Glyfosaat) en steeds meer beperkingen in de toepassing daarvan. Daarnaast is de toepassing van chemische middelen in de biologische akkerbouw geen optie. De onkruidproblematiek is een hobbel in Drenthe voor omschakeling naar biologische landbouw. Recent is een nieuwe machine beschikbaar gekomen, de Zasso, die via elektriciteit onkruid en aardappelloof / aardappelopslag kan doden en ook groenbemesters. De werking, toepassingsmogelijkheden en vervolgeffecten van deze aanpak zijn nog onbekend en vragen verdere ontwikkeling onder de Drentse omstandigheden. Hiervoor willen we gezamenlijk een ontwikkel traject ingaan. Hierbij staan de volgende vragen centraal:

• Werkt de techniek voor het doden van onkruid, loof, aardappelopslag en groenbemesters, zowel volvelds als in stroken en pleksgewijs.
• Wat is de invloed van deze techniek op het bodemleven en insecten. Dood het schadelijke en niet-schadelijke bodeminsecten en/of ander bodemleven ?
• Wat is het effect op de (poot)aardappelen na de behandeling; zowel voor wat betreft vitaliteit van het pootgoed als bewaarbaarheid.
• Is de techniek een reeële optie ivm kosten en capaciteit en hoe kunnen we de inzet zo efficiënt mogelijk inzetten, bijvoorbeeld via pleksgewijze behandeling.

De doelstelling van onderdeel 2 is dan ook: Ontwikkeling van een effectieve, duurzame en efficiënte toepassing van de Zasso machine in een niet chemische onkruid, loof en groenbemesters dodingsstrategie onder verschillende bodemomstandigheden en teelten.

Aanpak

Gedurende de gewasseizoenen 2022, 2021 en 2022 zijn de machines getest op zowel onderzoekslocaties als in de (boeren-)praktijk.

Resultaat

Voor dit project zijn drie factsheets gemaakt en twee onderzoeksverslagen. De factsheets zijn als bijlage opgenomen, de onderzoeksverslagen zijn opvraagbaar bij de projectleider.

De belangrijkste conclusies

TopSoilMapper:
Wat waren de verwachtingen?

• Kan de TSM een helpende bieden aan de Delphy adviseur?
• Kan de TSM een rol vervullen in de digitalisering van het Delphy advies?
• Voorziet de TSM in een behoefte bij de eindgebruikers?

De antwoorden op deze vragen zijn als volgt:
Met de TSM kunnen wel degelijk storende lagen in beeld worden gebracht, maar doorgaans kennen de akkerbouwers deze ook wel. Hiermee heb je nog geen basis voor een goed teeltadvies ‘op afstand’; Delphy adviseurs zullen nog steeds ter plekke de oorzaak moeten vinden.
Er is geen basis gevonden om richting een QMS-model deze machine een plaats te geven in de digitalisering van het advies van Delphy. Tenslotte geldt nog dat in het algemeen de belangstelling bij akkerbouwers voor Precisie Landbouw zeker niet is toegenomen de afgelopen jaren. Zo zou de TSM een basis kunnen bieden voor het werken met taakkaarten voor variabel toepassen van maatregelen, maar in de praktijk is daar bij akkerbouwers nog steeds weinig interesse voor en deze groeit ook niet. Kortom de TSM was veelbelovend en stelt qua werking ook zeker niet teleur, maar wel qua praktische bruikbaarheid. Om niet in herhaling te vallen en nodeloos budget te gebruiken is besloten om deze conclusies op een bepaald moment te stellen. Voor de TSM geldt dus eigenlijk dat de bottleneck helemaal niet ligt in de technische werking, maar in de praktische bruikbaarheid. Professionele gebruikers als Delphy-adviseurs zien geen rol voor deze machine in hun advies; de machine past ook niet in Delphy’s digitale roadmap en zeker niet onbelangrijk: er is slechts een heel beperkte doelgroep voor actief gebruik onder de eindgebruikers (de akkerbouwers)

Zasso

• Eigenlijk geldt voor alle toepassingen, van loofdood in aardappelen tot de diverse vormen van onkruidbestrijding: het alternatief met chemie werkt beter, is goedkoper en de gebruiker is niet afhankelijk van een loonwerker.
• Realistisch gebruik is mogelijk in:
  • de bestrijding van échte probleemonkruiden zoals Japanse Duizendknoop. Hiervoor zijn vaak overheden opdrachtgever en die voeren vaak een strikte ‘groene’ agenda
  • Wellicht in de loofdoding van pootaardappelen en dan niet zozeer in TBM-pootgoed voor zetmeelaardappelen, maar in NAK-pootgoed dat biologisch of onder bijvoorbeeld een PlanetProof-keurmerk wordt verbouwd?
  • Onkruidbestrijding op verharding. Ook hiervoor zijn overheden vaak opdrachtgever
  • Bestrijding knolcyperus. De Zasso lijkt hiet een goede prijs/kwaliteit verhouding te hebben, zeker als er geen chemisch alternatief is en er een teeltverbod op het perceel ligt.
• In dit project hebben wij geconstateerd dat de volgende toepassingen niet realistisch zijn:
  • Loofdoding in zetmeelaardappelen, wegens te hoge kosten
  • Bestrijding van aardappelopslag in bieten, omdat dit niet werkt zonder de bieten te beschadigen
  • Vernietigen van groenbemesters, wegens het feit dat het een onnodige en daarmee veel te kostbare handeling is
  • Bestrijding van bepaalde planttypes als riet, die te weinig ‘raak-‘oppervlak hebben
  • Bestrijding in te volle gewassen en akkerranden

Daarmee kan worden geconcludeerd dat de Zasso een mooie machine is met een paar échte niche-toepassingen. Wij verwachten van de machine in deze opzet geen grote marktdoorbraak. Een aanbeveling zou zijn om de machine geschikt te maken voor rijentoepassing, maar of daar nog markt voor is gezien de huidige ontwikkelingen?

Dit project is uitgevoerd met medewerking van Bernier Homan Free, agrarisch ondernemer in Valthermond.