Opkomst van Groene Middelen in de Land- en Tuinbouw
Telers staan voor een grote uitdaging bij het beheersen van calamiteiten in de teelt, vooral wanneer de natuurlijke vijanden niet langer in staat zijn om plagen onder controle te houden en correcties met chemische oplossingen niet meer mogelijk zijn. Tegelijkertijd valt op dat de effectiviteit van bepaalde traditionele chemische middelen gestaag afneemt, zoals het geval is met de resistente groene perzikluis in de paprikateelt. Als gevolg daarvan groeit de belangstelling voor zogenaamde Groene middelen, die geleidelijk de rol van traditionele chemische middelen zal overnemen.
In de komende jaren zal het aantal toegestane chemische gewasbeschermingsmiddelen aanzienlijk afnemen. Dit is een kernpunt van het overheidsplan Toekomstvisie Gewasbescherming 2030, waarbij de focus ligt op het bevorderen van duurzame methoden in de land- en tuinbouw. Deze visie omvat het verminderen van het gebruik van chemie, het inzetten van natuurlijke vijanden en groene middelen, en het versterken van de plantweerbaarheid. Bovendien groeit zowel onder consumenten als supermarkten de vraag naar groenten die geproduceerd zijn zonder het gebruik van chemische middelen, waardoor diepgaande kennis over groene methoden nog belangrijker wordt.
Wat zijn Groene middelen?
Groene middelen zijn laag-risicomiddelen van natuurlijke oorsprong die bijdragen aan de verduurzaming van gewasbescherming. Ze bevorderen de gezondheid van oppervlaktewater door het minimaliseren van schadelijke residuen en stoffen die traditionele chemische middelen kunnen achterlaten. Deze natuurlijke aanpak zal het imago van de sector verbeteren. Een ander voordeel van groene middelen is dat ze niet gebonden zijn aan een Maximale Residu Limiet (MRL).
Enkele voorbeelden van werkzame stoffen in groene middelen zijn bacteriën zoals Bacillus thuringiensis (bekend als BT-middelen), Streptomyces en andere soorten Bacillus spp. Daarnaast worden nuttige schimmels ingezet, zoals Trichoderma, Beauveria en Clonostachys. Ook worden plantextracten gebruikt, zoals Azadirachtine (afkomstig van neem-boomzaden), sinaasappelolie en knoflookextract. Daarnaast worden nog andere natuurlijke stoffen toegepast, zoals kaliumzouten, vetzuren, zwavel, virussen en feromonen. Inmiddels bestaan er voor vrijwel elke ziekte of plaag groene middelen als alternatief voor de huidige chemische gewasbeschermingsmiddelen.
Azadirachta indica zaden
Overgang naar Groene Methoden
Over het algemeen zijn de ervaringen positief met teelten die uitsluitend gebruik maken van groene middelen in combinatie met natuurlijke vijanden. Desondanks is de overgang van chemische naar volledig groene methoden geen eenvoudige stap. Het vereist diepgaandere kennis van de werking van de verschillende groene methoden.
Er moet meer nadruk worden gelegd op het nauwkeurig uitvoeren van de juiste spuittechnieken, evenals op het correct timen van de toediening en het gebruik van geschikte toevoegingsmiddelen. Bovendien ligt bij het gebruik van groene middelen de nadruk meer op preventie. Het besef moet bij telers aanwezig zijn dat de meeste groene methoden ingezet worden voordat plagen zich daadwerkelijk in de teelt manifesteren.
Verschil Groene gewasbeschermingsmiddelen en Biostimulanten
Er is vaak verwarring over het verschil tussen groene middelen en biostimulanten. Groene middelen zijn direct gericht op het bestrijden van ziekten en plagen in gewassen. In tegenstelling hiermee verhogen biostimulanten de weerbaarheid van planten, stimuleren ze groeiprocessen en verbeteren ze eigenschappen zoals nutriëntenefficiëntie, stress-tolerantie en gewaskwaliteit. Hoewel biostimulanten geen actieve bestrijdende werking hebben tegen ziekten en plagen, dragen ze wel bij aan het versterken van de algemene weerbaarheid tegen zowel biotische als abiotische stressfactoren. Biostimulanten kunnen worden ingedeeld in zes hoofdgroepen: micro-organismen (nuttige schimmels en bacteriën), anorganische stoffen (zoals silicium), chitosan en andere polymeren, humus- en fulvinezuren, aminozuren, en plantenextracten (zoals zeewier en wilgenbast).
Inventarisatielijst Groene Middelen
Vanuit Delphy zijn er inventarisatielijsten opgesteld voor Groene middelen die in de Nederlandse land- en tuinbouw worden gebruikt. Deze lijsten bevatten informatie over de werking en toepassing van elk individueel middel. Tegelijkertijd worden onafhankelijke bevindingen bijgehouden over de effectiviteit van de verschillende middelen. Hierdoor bouwen we aanzienlijke kennis op omtrent groene methoden, die we dan weer kunnen delen met telers.
Floris Coenders
Junior Adviseur Glasgroenten Nederland
16-8-2023